Het is voor peuters en kleuters vaak lastig om over gevoelens te praten. Ze weten wel wat boos, blij of verdrietig is, maar vaak kom je niet verder dan dat. Als je er even snel achter wil komen wat er aan de hand is, lukt dat in vele geval niet. Best frustrerend en vaak onhandig, maar verklaarbaar.
Voor peuters en kleuters is het lastig om iets complex als gevoelens te beschrijven, omdat ze nog in een vroeg stadium van hun emotionele en taalontwikkeling zitten. Ze hebben naast hun eigen kleine belangen op deze leeftijd met verschillende 'technische brein beperkingen' te maken nl.:
Een beperkte taalvaardigheid. Peuters en kleuters hebben nog beperkte woordenschat en taalvaardigheid. Hierdoor hebben ze moeite om de juiste woorden te vinden om hun gevoelens uit te drukken. Simpelweg hebben ze nog niet geleerd hoe ze complexe emoties kunnen benoemen.
Een beperkt begrip van emoties. Op de peuter en kleuter leeftijd hebben kinderen nog niet het volledige emotioneel begrip van emoties ontwikkeld. Ze kunnen wel basisemoties zoals blijdschap en verdriet herkennen, maar het echt begrijpen en benoemen van meer complexe gevoelens zoals jaloezie, frustratie of schaamte is te ingewikkeld voor ze.
Daarnaast is er op deze leeftijd een beperkt vermogen tot zelfreflectie. Peuters en kleuters hebben nog niet het vermogen om diepgaand over hun gevoelens na te denken. Ze zijn bezig met het ontwikkelen van hun eigen identiteit en zelfbewustzijn en dat is al moeilijk genoeg.
Peuters en kleuters communiceren hun gevoelens via gedrag
Dit wil niet zeggen dat ze geen emoties communiceren. Alleen doen peuters en kleuters dat door middel van gedrag. Omdat verbale communicatie nog beperkt is, uiten peuters en kleuters vaak hun gevoelens door ze te laten zien. Ze kunnen bijvoorbeeld gaan huilen, schreeuwen, boos worden of zich terugtrekken. Dit gedrag kan een indicatie zijn van hun emotionele toestand, zelfs als ze er niet expliciet over praten.
Het is belangrijk geduldig te zijn
Wil je het communiceren via taal van peuters en kleuters bevorderen, dan is het belangrijk om geduldig te zijn en kinderen te helpen bij het ontwikkelen van hun emotionele intelligentie en taalvaardigheid. Spel is daarbij één van de middelen. Maar ook het benoemen van emoties, het voorlezen van boeken over emoties en het bieden van een veilige omgeving waarin ze zich comfortabel voelen om over hun gevoelens te praten. Moedig de kinderen aan om hun gevoelens te uiten en wees positief en bevestigend wanneer ze dat doen.
Hieronder zijn een paar oefeningen, die je met peuters en kleuters kunt doen, om hen te helpen beter over hun gevoelens te leren praten:
Emotiekaarten: Maak of print kaarten met afbeeldingen van verschillende emoties, zoals blij, verdrietig, boos, bang, verrast, enzovoort. Laat de kinderen de kaarten bekijken en vraag hen om te benoemen welke emotie ze op elke kaart zien. Vraag vervolgens of ze kunnen vertellen wanneer ze zichzelf in die specifieke emotie hebben gevoeld.
Gevoelens raden: Laat de kinderen gezichtsuitdrukkingen maken die verschillende emoties uitbeelden, zoals blij, boos, verdrietig, verbaasd, enzovoort. De anderen moeten raden welke emotie ze proberen uit te drukken. Dit kan hen helpen om gezichtsuitdrukkingen te associëren met verschillende gevoelens.
Emotiepoppen: Gebruik poppen of knuffels met verschillende gezichtsuitdrukkingen om verschillende emoties uit te beelden. Laat de kinderen met de poppen spelen en vragen stellen over hoe de poppen zich voelen. Moedig hen aan om te praten over wat de poppen ervaren en waarom ze zich op die manier zouden voelen.
Emotiekleurplaten: Geef de kinderen kleurplaten met verschillende scènes die emoties uitbeelden, zoals een feestje, een verjaardag, een dag op het strand, enzovoort. Vraag hen om de kleurplaten in te kleuren en te praten over hoe de mensen op de kleurplaat zich kunnen voelen. Moedig hen aan om te delen waarom ze denken dat bepaalde personages een bepaalde emotie ervaren.
Emotieboeken lezen: Lees boeken voor die gaan over emoties en gevoelens. Bespreek tijdens het lezen van het verhaal de emoties van de personages en vraag de kinderen hoe ze zich zouden voelen in vergelijkbare situaties. Dit helpt hen om zich in te leven in de gevoelens van anderen en om hun eigen emoties te begrijpen.
Ook peuters en kleuters hebben zo hun eigen agenda.
Vergeet daarnaast niet dat ook peuters en kleuters hun eigen belangen hebben, die meespelen bij een helder gesprek. Op deze leeftijd hebben zij al ervaring met voorwaardelijke en onvoorwaardelijke liefde. Waar het eerst geen enkel probleem was als je over iemand heen kotste of begon te blèren op de gezellige verjaardag van je oma, wordt het op een bepaalde leeftijd zeker niet meer gewaardeerd en loop je het risico een stout kind gevonden te worden als je gewoon jezelf bent. Waar kleine kinderen niet of nauwelijks in staat waren te jokken of dingen uit hun verhaal weg te laten, gaan ze dat nu in één keer wel doen. Niet met de opzet iemand verdriet te doen, maar als experiment en gaande weg leren ze de voordelen hiervan. En dat is ook zo met achterhouden van informatie zoals bijvoorbeeld gevoelens. Kinderen, die opgroeien in een veilige omgeven zullen dit minder doen. Kinderen die opgroeien in een onveilige omgeving leren dit al in een vroeg stadium.
Overzicht ontwikkeling van het emotionele brein
Om inzicht te krijgen hoe de ontwikkeling van het emotionele brein (met name de prefrontale cortex) verloopt is hieronder een overzicht.
Let wel: Het emotionele deel van de hersenen, begint zich al in de vroege kindertijd te ontwikkelen. Dit proces is langdurig en gaat door tot in de adolescentie en zelfs de vroege volwassenheid. De snelheid en timing van de ontwikkeling kunnen variëren van individu tot individu. Sommige jongeren ontwikkelen zich sneller dan anderen en de omgevingsfactoren en ervaringen spelen ook een rol in deze ontwikkeling. Er is geen goed of fout, maar over het algemeen kunnen we de volgende mijlpalen identificeren: (het overzicht is in grote lijnen, niet gedetailleerd en niet bedoeld om kinderen op de beoordelen. Daarvoor moet je bij een professional zijn).
Vroege kindertijd (0-3 jaar): In deze fase begint de ontwikkeling van de prefrontale cortex, het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor de regulatie van emoties en impulsen. Kinderen beginnen te leren hoe ze hun emoties kunnen uiten en herkennen, maar hebben nog steeds beperkte controle over hun gedrag.
Peuter- en kleuterjaren (3-6 jaar): Tijdens deze periode blijft de prefrontale cortex zich ontwikkelen. Kinderen ontwikkelen meer taalvaardigheid en kunnen beginnen met het benoemen en begrijpen van basisemoties, hoewel ze nog steeds moeite kunnen hebben met het begrijpen van complexere gevoelens.
Middenkindertijd (6-12 jaar): Tijdens deze fase gaat de ontwikkeling van de prefrontale cortex verder. Kinderen ontwikkelen meer cognitieve vaardigheden en kunnen beter reflecteren op hun eigen emoties. Ze beginnen ook meer inzicht te krijgen in de emoties van anderen.
Adolescentie (12-18 jaar): Het emotionele deel van de hersenen, inclusief de prefrontale cortex, ondergaat verdere ontwikkeling en verfijning tijdens de adolescentie. Het vermogen om emoties te reguleren en impulsen te beheersen wordt sterker. Tegelijkertijd kunnen tieners nog steeds gevoeliger zijn voor emotionele prikkels en hebben ze vaak moeite met het omgaan met intense emoties.
Hieronder materialen en boekjes, die je kunt gebruiken bij het communiceren via taal over gevoelens. De onderstaande boekjes behandelen niet alleen peuters en kleuters, maar ook de daarop volgende leeftijden.
Emotieswaaier van @juffievoorinclusie https://www.facebook.com/groups/juffenvoorinclusie/files/files
Comments